Ginekologia

Samobadanie piersi  to darmowa i prosta metoda edukacji prozdrowotnej dotyczącej zagrożenia jakim jest rak piersi. Podczas samobadania kobieta może zauważyć pojawienie się nietypowych guzków w piersi, zgrubień, zmian skórnych wokół brodawki piersiowej. Jest to podstawa do dalszej diagnostyki w kierunku potwierdzenia lub wykluczenia nowotworu.

Niestety wiele kobiet w Polsce nie bada się regularnie wynajdując różne powody jak: brak czasu, strach, że lekarz „coś znajdzie”, brak dostępności do ginekologa i badań USG piersi, czynnik ekonomiczny, a często co dziwne w dobie dostępu do informacji, brak wiedzy na temat profilaktyki.

Profilaktyka jest kluczowa  w wyeliminowaniu groźnych chorób w tym nowotworów narządów rodnych i piersi. Regularne samobadanie piersi pozwala na wczesnym etapie zauważyć niepokojące zmiany i objawy.

Niepokojące objawy w czasie samobadania:

• zmiany w kolorze, wielkości, kształcie gruczołu piersiowego
• owrzodzenia na skórze piersi
• owrzodzenia brodawki sutkowej
• widoczne naczynia żylne
• wygląd piersi przypominający skórkę pomarańczową
• zgrubienia/ guzy w piersi
• wyciek z sutka
• powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym
• obrzęk ramienia

Samobadanie piersi  nie jest równe specjalistycznej diagnostyce raka piersi. Nie jest w stanie zastąpić badań obrazowych, jednak to dobry krok w zdobyciu wiedzy o własnym ciele.

Jeżeli w trakcie samobadania zauważysz jakieś zgrubienia lub guzki, nie wpadaj w panikę. Mogą to być tłuszczaki lub torbiele czyli niegroźne zmiany. To jednak może ocenić tylko lekarz.

Samobadanie piersi powinno być wykonywane regularnie jeden raz w miesiącu, na 3-5 dni po miesiączce.  Piersi stają się miększe co ułatwia przeprowadzenie badania i jest ono dokładniejsze. Kobiety po menopauzie powinny wybrać jeden dzień każdego miesiąca na samobadanie i zaznaczyć go w kalendarzu. Dzięki temu stanie się to rutyną.

Stawiaj na profilaktykę. Samobadanie to proste i bezpieczne badanie palpacyjne. Wykonuj je regularnie, bo jest kluczowe by we wczesnym etapie wykryć początki choroby.

Rak piersi

Rak piersi jest nowotworem złośliwym ,  który powstaje z komórek gruczołu piersiowego. Bezpośrednią przyczyną tego nowotworu jest niekontrolowane namnażanie się komórek nabłonkowych tego gruczołu, które na wczesnym etapie rozwoju mogą tworzyć guzek.

Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta z wiekiem. Ale każda kobieta, niezależnie ile ma lat, powinna być czujna i regularnie się badać.

Wiedza jak się przed nim uchronić, jakie objawy mogą budzić niepokój, jakie badania diagnozują tę chorobę i jakie są metody terapii jest wiedzą na wagę życia.

Rak piersi jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów u kobiet w Polsce.  W początkowej fazie rozwija się bez wyraźnych objawów. Wiele kobiet dowiaduje się o nim „przez przypadek”.

Jeżeli złośliwa zmiana nowotworowa w piersi nie zostanie w porę wykryta, komórki nowotworowe wykorzystując układ krwionośny, rozprzestrzeniają się, co prowadzi do przerzutów choroby na inne narządy. Stopień zaawansowania choroby w istotny sposób determinuje rokowania i szanse przeżycia.

Ważne, by wykryć raka piersi we wczesnych stadiach zaawansowania, kiedy może być całkowicie wyleczalny.

Nic nie zwalnia z dbania o zdrowie. W przypadku raka piersi ważna jest wiedza i świadomość, że takie zagrożenie istnieje.

Czynniki ryzyka

• mutacje genetyczne w genach BRCA1 i BRCA2
• płeć żeńska- ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem
• wyniki poziomów estrogenów (późna menopauza/ długoterminowa terapia hormonalna)
• styl życia- otyłość (dieta bogata w tłuszcze), brak aktywności fizycznej, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, promieniowanie radiologiczne klatki piersiowej

Objawy, które powinny Cię skłonić do wizyty u specjalisty

• asymetria piersi
• powiększone węzły chłonne
• wyczuwalne guzy podczas samokontroli
• wciągniecie skóry lub brodawki sutkowej
• wyciek z brodawki sutkowej
• zmiany skóry piersi- zaczerwienienie, owrzodzenie
• przerzuty do innych narządów- w zaawansowanym stadium raka

Rak to nie wyrok.

By się przed nim uchronić specjaliści zalecają profilaktykę, dzięki której już na wczesnym etapie choroby można wdrożyć skuteczne leczenie.

Oprócz zdrowego stylu życia, diagnostycznych badań obrazowych, każda kobieta powinna  uderzyć się w pierś  i odpowiedzieć sobie na pytanie – Czy jestem dla siebie dobra/dbam o swoje zdrowie? Ono nie jest dane raz na zawsze. Mogę przecież coś sama zrobić dla siebie bez wysiłku, profilaktycznie – to regularne comiesięczne samobadanie piersi (patrz zakładka Samobadanie piersi).

W diagnostyce raka piersi podstawową metodą obrazowania u kobiet młodszych jest  USG piersi

U kobiet starszych w wieku 50-69 zalecana jest mammografia, która powinna być wykonywana co 2 lata.

Pierwszym krokiem w leczeniu powinna być dokładna diagnostyka. Pozwala ona ocenić charakter nowotworu oraz stopień jego zaawansowania. Każda pacjentka, u której zdiagnozowano raka piersi wymaga indywidualnego opracowania planu terapii dostosowanego do jej potrzeb medycznych. W leczeniu raka piersi stosuje się różne metody leczenia jak chirurgię, operacje oszczędzającą pierś, radioterapię, chemioterapię, mastektomię (amputacja piersi).

U kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania na ten nowotwór  (mutacja genów BRCA1/ BRCA2) rozważa się profilaktyczne usunięcie piersi, by zminimalizować ryzyko wystąpienia tej choroby. Komfort życia i poprawę samopoczucia u kobiet po tak inwazyjnej operacji poprawiają nowoczesne metody rekonstrukcji piersi.

Najważniejszym czynnikiem w rokowaniu tego nowotworu, jest ustalenie stopnia jego zaawansowania.

Rak wcześnie wykryty daje największe szanse na wyleczenie.

Kobiety, pierś do przodu

Wczesne wykrycie raka i odpowiednia profilaktyka mogą znacząco zwiększyć szanse na pełne wyleczenie i  życie pełną piersią.  W Polsce jeszcze wciąż za mało kobiet docenia znaczenie regularnego poddawania się ultrasonografii, choć jest to jedno z najskuteczniejszych narzędzi w walce z rakiem piersi oraz rakiem kobiecych narządów rodnych.

Nowotwór piersi dotyka głównie kobiety, rzadko, ale może też wystąpić u mężczyzn. Stanowi mniej niż 1% wszystkich przypadków zachorowań. Mężczyźni mogą zachorować, jednak ze względu na niską świadomość wystąpienia tego nowotworu wśród nich, często diagnozowani są w zaawansowanym stadium choroby, co zmniejsza szanse na skuteczne leczenie. Wielu mężczyzn lekceważy pierwsze objawy tego raka

Objawy, które powinny skłonić mężczyznę do wizyty

• zmiana kształtu wielkości piersi
• zaburzenie symetrii klatki piersiowej
• powiększenie jednej piersi
• zmiany wyglądu sutka
• obecność guzka lub ich większej ilości w obrębie klatki piersiowej
• bezbarwny lub krwisty wyciek z brodawki
• poszerzenie naczyń krwionośnych na klatce piersiowej

Czynniki ryzyka raka piersi u mężczyzn

• wiek
• predyspozycje genetyczne (mutacje w genach BRCA1/BRCA2)
• zaburzenia hormonalne (zwiększony poziom estrogenów, obniżony testosteronu)
• czynniki środowiskowe (narażenie na działanie wysokiej temperatury, promieniowanie jonizujące, ekspozycja na związki chemiczne o działaniu rakotwórczym)
• otyłość
• nadużywanie alkoholu

Leczenie raka piersi u mężczyzn nie różni się znacząco od tego podejmowanego u kobiet, zależy od stopnia zaawansowania raka w momencie jego rozpoznania.

Rak jajnika   to najgorzej rokujący nowotwór ginekologiczny. Rozwija się szybko, jego objawy są często niecharakterystyczne, mogą być mylone przypominając dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jest groźny, diagnozowany jest często dopiero  w zaawansowanym stadium, gdy jest praktycznie nieuleczalny i prowadzi do śmierci. Każdego dnia w Polsce 10 kobiet dowiaduje się, że wykryto u nich nowotwór złośliwy jajnika. Rak ten zajmuje w naszym kraju czwarte miejsce pod względem zapadalności na nowotwory złośliwe u kobiet. Ryzyko jego wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, występuje głównie u kobiet w okresie około i pomenopauzalnym.

Przyczyny występowania

• uwarunkowania genetyczne tj. występowanie raka piersi (sutka – mutacje BRCA1/2 ) , raka jajnika i przewodu pokarmowego w rodzinie
• przebyte leczenie z powodu raka piersi
• wczesna miesiączka lub późna menopauza
• endometrioza
• leczenie środkami stymulującymi owulację
• bezdzietność
• niepłodność
• nadmierna masa ciała
• uzależnienie od nikotyny

Diagnostyka raka jajnika

• USG  transwaginalne
• tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy
• badanie markerów nowotworowych CA125 i HE4 – ich łączna ocena to tzw. algorytm Roma
• testy genetyczne pod kątem BRCA1/BRCA2
• gastroskopia / kolonoskopia / USG piersi
• biopsja guza

Około 70% nowotworów wykrywanych jest w zaawansowanym stadium. Szanse na wyleczenie są wtedy zdecydowanie mniejsze niż we wczesnych stadiach choroby. Ponad połowa kobiet ze zdiagnozowanym zaawansowanym rakiem jajnika nie przeżywa pięciu lat. Symptomy tego raka są często mylone (nie tylko przez kobiety, ale również przez lekarzy pierwszego kontaktu) z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Biegunki, wymioty, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha –  objawy te mogą zmylić lekarza i rozpoznanie może pójść w złym kierunku.

 Objawy, które powinny zaniepokoić

• uczucie pełności
• zmniejszony apetyt / chudnięcie
• wzdęcia / nudności / wymioty
• wodobrzusze
• bóle brzucha i okolicy krzyżowej
• zaparcia na przemian z biegunkami
• krwawienia z pochwy niezwiązane z miesiączka
• zaburzenia oddawania moczu

Część przypadków raka jajnika ma podłoże genetyczne, ale dotyczy tylko 15 % wszystkich przypadków zdiagnozowanych złośliwych nowotworów jajnika. Mutacje genowe BRCA1/BRCA2  jeżeli występują rodzinnie są wskazaniem do wykonania badań genetycznych. Nie każda kobieta, u której stwierdzono mutację genów zachoruje, jak i brak mutacji  nie jest gwarancją ochrony przed chorobą. Kobiety, u których potwierdzono obecność tych mutacji genów muszą regularnie zgłaszać się na wizyty u ginekologa, często wykonywać USG transwaginalne, a po 35 roku życia omówić procedurę usunięcia macicy z przydatkami.

Pomocną metodą diagnostyczną raka jajnika może okazać  się oznaczenie stężenia dwóch markerów nowotworowych CA125 i HE4. Interpretacja wyników tych markerów niezależnie od siebie  nie ma znaczenia diagnostycznego, ale ich zestawienie przy pomocy testu Roma pozwala ocenić prawdopodobieństwo, czy dana zmiana chorobowa jest złośliwym nowotworem jajnika. Łączna ocena markerów określana jest jako algorytm Roma. Do wykonania testu potrzebna jest próbka krwi. Uwzględniając wiek pacjentki i obliczenia wskaźnika Roma można na ich podstawie ocenić czy ryzyko choroby istnieje.

Leczenie 

Leczenie nowotworu złośliwego jajnika obejmuje leczenie chirurgiczne i chemioterapię.  W trakcie operacji usuwa się macicę z przydatkami oraz zaatakowane części jelita, wątroby czy śledzony. Następnie pacjentka poddawana jest chemioterapii, która powinna rozpocząć się jak najwcześniej, maksymalnie w ciągu miesiąca od operacji. W  trakcie jej podawania (najczęściej w postaci kroplówki opartej o pochodne platyny) występują działania niepożądane:  nudności, wymioty, osłabienie, wypadanie włosów, uszkodzenie szpiku kostnego. Terapia polega na podaniu trzech lub sześciu cykli chemii.

Rokowania

Rokowania uzależnione są przede wszystkim od stopnia zaawansowania raka. Im wcześniej zdiagnozowany, tym większe szanse na powrót do zdrowia. Ważne jest także jaki to typ nowotworu. Rak jajnika może wystąpić w dwóch postaciach. Nowotwory jajnika typu pierwszego , w których pojawia się charakterystyczny guz jajnika wykrywa się dość wcześnie i rokowania w tym wypadku są na ogół dobre. Gorzej w przypadku raka jajnika drugiego typu. Od początku rozwija się jako nowotwór złośliwy, diagnozowany jest późno, choroba postępuje szybko, agresywnie. Rokowania są złe, mimo wdrożonego leczenia.

Rak jajnika  jest wrażliwy na leczenie chemią, ale jednak nawraca i jest to nawrot wieloogniskowy. Uważa się go wtedy za nieuleczalną chorobę, która  okresowo może cofać się pod wpływem leczenia. Podstawową metodą leczenia nawracającego raka jajnika jest chemioterapia.

Rak jajnika to trudny, podstępny przeciwnik,przez długi czas nie daje żadnych charakterystycznych objawów, łatwo go w badaniu USG pomylić z torbielą, rozwija się bardzo szybko. Nie ma żadnych badań przesiewowych w jego kierunku.  Dlatego ważna jest profilaktyka czyli regularne wizyty u ginekologa i wykonywanie USG.