Tadek niejadek – czyli łyżeczka za mamusię, za tatusia, za babcię, za ulubionego misia
Rozszerzanie diety dziecka może przebiegać prawidłowo, ale może też być sporym wyzwaniem dla zatroskanych rodziców.
W obawie, że dziecko odrzucając przyjmowanie jedzenia straci na wadze lub nabawi się niedoborów pokarmowych próbują różnych sposobów i metod, by je do jedzenia przekonać.
Bieganie za dzieckiem z łyżeczką, by zjadło za mamusię, za tatusia, babcię lub ulubionego misia nie zawsze jest na tyle przekonującym argumentem, by buzię otworzyć.
Neofobia żywieniowa opisywana jest jako strach lub awersja do degustacji nowych lub nieznanych potraw, jak również tych, które wydają się obce, z powodu sposobu ich prezentacji. Taką sytuacją wywołującą lęk może być podanie znanej dziecku potrawy, ale w zmienionej formie, konsystencji, nowym opakowaniu. W konsekwencji dziecko spożywa głównie te same produkty, co prowadzi do bardzo monotonnego i ubogiego w składniki odżywcze jadłospisu.
Postawa neofobiczna zaliczana jest do kategorii zaburzeń zwanych „wybiórczym jedzeniem”. Należą do nich także wybrzydzanie oraz grymaszenie.
Terminy te są czasami używane zamiennie, co jest poważnym błędem. Na przykład, dziecko grymaszące odmawia spożycia produktu, który wcześniej mu smakował i był często jedzony, a także nowych produktów ze względu na ich wygląd lub konsystencję.
Występowanie lęku przed nowymi pokarmami najczęściej obserwuje się w wczesnym dzieciństwie, osiągając szczyt w wieku od 2 do 5 lat (w niektórych przypadkach także w 6 roku życia).
Najwięcej otwartości na nowe smaki i produkty wykazują dzieci w wieku do 12 miesiąca życia.
Strach przed nową żywnością, który wiąże się z niską akceptacją różnych pokarmów, może ograniczać różnorodność diety, sprawiać trudności w prawidłowym komponowaniu posiłków oraz zwiększać ryzyko niedoborów składników odżywczych. W efekcie może to prowadzić do problemów związanych z prawidłowym wzrostem i rozwojem malucha.
Badania wykazały, że neofobia żywieniowa prowadzi przede wszystkim do niższego niż zalecane spożycia owoców, warzyw, mięsa oraz produktów mlecznych, co w dłuższej perspektywie skutkuje deficytem witamin i minerałów. Dieta współczesnych dzieci jest daleka od prawidłowej, spożywanie sporej ilości przetworzonej żywności pełnej konserwantów i niezdrowych dodatków prowadzi do niedoborów np. witaminy D, wapnia, żelaza
Okres lęku przed nowymi pokarmami pokrywa się z ważnym etapem w kształtowaniu kulinarnych preferencji oraz nawyków żywieniowych dziecka, jego obecność może mieć znaczący wpływ nie tylko na sposób odżywiania i stan zdrowia dziecka w dzieciństwie, ale także na jego zdrowie w późniejszym życiu.
Postawienie diagnozy dotyczącej neofobii żywieniowej jest skomplikowanym wyzwaniem. Często opiekunowie myślą, że ich pociecha po prostu wymusza swoje zdanie, przez co minimalizują istotę problemu.
Neofobia żywieniowa jest naturalnym etapem rozwoju dziecka i ewolucyjnie ukształtowanym mechanizmem obronnym, zabezpieczającym przed spożyciem nowego, potencjalnie niebezpiecznego dla zdrowia pożywienia. Najczęściej dzieci odmawiają przyjęcia nowego produktu o smaku kwaśnym lub gorzkim.
Do przyczyn powodujących neofobię zalicza się m.in.:
- czynniki środowiskowe czyli okoliczności i atmosfera w jakich dziecko poznaje nowe smaki-zmuszanie/karanie za niejedzenie mogą utrwalać lęk i niechęć
- czynnik biologiczny np. sposób odżywiania kobity w ciąży, jak i podczas karmienia piersią-dieta matki wpływa na skład mleka
- temperament dziecka-wrażliwość emocjonalna; nadwrażliwość na teksturę jedzenia np.nie akceptuje grudek w jedzeniu, ziarenek, „glutów”, śliskich, galaretowatych konsystencji
- przebyte doświadczenia dziecka-jeżeli wcześniej pojawiały się jakieś incydenty z zakrztuszeniem w trakcie jedzenia, bólem brzucha, niestrawnością, wymiotami, alergiami pokarmowymi-unikanie jedzenia może być traktowane jako ochrona przed przebytymi doznaniami
- preferencje pokarmowe dziecka, które mogą się zmieniać
- narzucanie własnych preferencji smakowych dziecku przez rodziców, monotonny jadłospis rodziców, niepodawanie potraw, których sami nie lubią
- skłonność do odczuwania lęku
- rezygnacja z podawania pokarmów po pierwszych negatywnych reakcjach dziecka.
Wśród niepokojących oznak odmawiania jedzenia przez dziecko można zauważyć:
- wyraźny opór oraz brak chęci, by otworzyć usta podczas karmienia,
- wypluwanie jedzenia
- wymiotowanie,
- płacz,
- opuszczanie miejsca, w którym znajduje się jedzenie.
Każda sytuacja związana z kontaktem z nieznanym jedzeniem, nawet jego dotykanie, zapach, spożywanie go nawet przez inne osoby w otoczeniu dziecka , może powodować duży stres oraz dyskomfort.
Rodzice starają się przeczekać ten ciężki czas, łudząc się, że nieprzyjemne objawy w końcu ustąpią.
Ważne, by „na siłę”nie przekonywać dziecka do nowych potraw, bo to może utrwalić niechęć do próbowania nowych smaków, prowadzić do ograniczeń w diecie, jej zubożenia.
Dobrym momentem do budowania pozytywnych skojarzeń z jedzeniem może być wspólne gotowanie w domu, kiedy włączamy dziecko w proces przygotowywania potraw- dbając o dobrą atmosferę w jego trakcie pozwalając dziecku na dotykanie, smakowanie potrawy na poszczególnych etapach jej sporządzania.
Pomocne w radzeniu sobie z neofobią żywieniową u dzieci może być:
- łączenie znanych potraw z nowymi,
- serwowanie małych porcji jedzenia, w atrakcyjnej, przyjemnej dla oka formie, o ustalonych porach,
- dawanie dobrego przykładu przez rodziców lub opiekunów, dzieci uczą się przez naśladowanie, będą bardziej skłonne zjeść to co je rodzic
- unikać nagradzania za zjedzenie nielubianej potrawy nagrodami materialnymi lub „niezdrowymi przekąskami”-dzieci uczą się negocjować nagrody lub też mogą zacząć odbierać spożywanie takich nielubianych posiłków jako coś przykrego za co jest wyróżniane.
Neofobia żywieniowa jest naturalnym etapem w rozwoju małego dziecka.
Neofobia zwykle mija z wiekiem, ale warto zadbać o to, by zminimalizować ryzyko jej wystąpienia, a gdy do niej dojdzie zmniejszyć jej objawy.
Z uwagi na różne czynniki, każda sytuacja powinna być analizowana i obserwowana indywidualnie.
W przypadku ubogiego jadłospisu i nieudanych prób rozszerzenia diety dziecka o nowe wartościowe smaki warto skorzystać z porad specjalisty jakim jest dietetyk kliniczny lub psychodietetyk. Regularna opieka ze strony pediatry w przypadku niedoborów pokarmowych, śledzenie wskaźników wzrostu oraz rozwoju dziecka, w tym siatek centylowych, oraz dbanie o nawyki żywieniowe powinny być kluczowymi elementami w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom neofobii .
Należy pamiętać, że wybiórczość pokarmowa jest procesem, nie mija z dnia na dzień, ważne by dobry przykład płynął z domu od rodziców, którzy swoją postawą otwartości na nowe smaki dadzą dziecku szansę na oswajanie lęku czy niechęci wobec nich.
Jak radzić sobie z neofobią żywieniową dziecka?
