Ginekologia

Czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego

 

Zespół napięcia przedmiesiączkowego  (PMS) jest zaburzeniem, które obejmuje nasilone objawy psychiczne i fizyczne pojawiające się regularnie u kobiet w wieku rozrodczym, u których występują cykle owulacyjne.

Dolegliwości  te pojawiają się cyklicznie  ( w drugiej fazie cyklu) przed wystąpieniem krwawienia miesiączkowego i ustępują samoistnie w momencie gdy miesiączka się pojawi lub w pierwszych dniach krwawienia.

Objawy najbardziej są odczuwalne u kobiet w wieku 25 – 35lat. Szacuje się, że dolegliwości związane z PMS dotykają około 40 % kobiet.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego  to złożony problem zdrowotny.

Jego objawy obejmujące dolegliwości fizyczne jak i psychiczne, związane ze zmianą nastroju, mogą w znaczący sposób wpłynąć na jakość życia kobiety zaburzając relacje społeczne i towarzyskie.

W odróżnieniu od typowych fizjologicznych dolegliwości związanych z menstruacją,  zespół napięcia przedmiesiączkowego różni się intensywnością objawów, które są czasami tak obciążające i trudne, że uniemożliwiają codzienną aktywność.

Nasilenie objawów PMS i ich natężenie jest sprawą subiektywną i indywidualnie przez kobietę odczuwane.

Przez długi czas kobiety cierpiące na to zaburzenie nie mogły liczyć na poważne potraktowanie tego problemu zdrowotnego. Medycyna nie miała skutecznych rozwiązań. Obecnie PMS jest uważany za zaburzenie i jest leczony.

 

Przyczyny  zespołu napięcia przedmiesiączkowego

 

Przyczyny dolegliwości związanych z PMS nie są jasne i ustalone.

Istotne znaczenie mają tu cykliczne zmiany w funkcjonowaniu jajników oraz wahania poziomu hormonów płciowych.

U kobiet cierpiących na PMS zauważa się też obniżony poziom serotoniny w organizmie. Serotonina ma wpływ na nastrój każdego z nas.  Jej obniżony poziom może prowadzić do nasilenia objawów PSM.

Dodatkowo przypuszcza się, że predyspozycje genetyczne mogą przyczynić się do zaostrzenia objawów, zwłaszcza jeżeli zespół ten dotyka inne kobiety w rodzinie.

Na pojawienie się objawów mają wpływ  też trudne stany emocjonalne, zaburzenia depresyjne,  które mogły pojawić się w ciągu życia, jak również stres, bo może prowadzić do nadmiernego pobudzenia układu współczulnego, co zwiększa skurcze macicy potęgując dolegliwości bólowe.

Dolegliwości  zespołu napięcia przedmiesiączkowego ustępują samoistnie z wiekiem, po menopauzie.

 

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Wyróżnia się około 300 objawów przypisywanych PMS.

Zaburzenie to charakteryzuje się współwystępowaniem  objawów somatycznych  jak i psychicznych.

Do objawów psychicznych należą:

wzmożone zmęczenie, depresja-obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, niepokój, rozdrażnienie, wahania nastroju-płaczliwość, problemy z koncentracją.

Najczęstsze objawy fizyczne:

objawy ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, zaparcia, biegunki; tkliwość piersi; bóle mięśni, stawów, głowy; zwiększenie masy ciała związane z zatrzymanie wody w organizmie; trądzik; łojotok

W każdym przypadku pojawienia się ciężkich dolegliwości przed miesiączką, które kończą się w pierwszych dniach krwawienia, należy udać się do ginekologa, który dobierze indywidualnie dobrane postępowanie diagnostyczne i lecznicze.

Jak ustala się rozpoznanie PMS

Zespół PMS rozpoznaje się, gdy u kobiety występuje co najmniej jeden typowy objaw somatyczny lub psychiczny i pojawia się on 5 lub więcej dni przed krwawieniem, ustępuje zaś do czwartego dnia miesiączki.

Rozpoznanie musi opierać się na ocenie objawów  z okresu co najmniej dwóch miesięcy. Dlatego lekarz po pierwszej wizycie przed zastosowaniem terapii zaleca pacjentce prowadzenie dzienniczka obserwacji występujących w tym czasie dolegliwości z określeniem ich natężenia, charakteru, związku z miesiączką, a także  wpływu na codzienne funkcjonowanie.

Podczas kolejnych wizyt, na podstawie zebranych w dzienniczku obserwacji i  zleconych badań, które potwierdzą rozpoznanie PMS i wdroży odpowiednio dobrane leczenie.

Rozpoznanie ustala się również wtedy, jeżeli nasilenie objawów pojawiających  się w większości cykli miesiączkowych określa się jako średnie lub ciężkie, co w sposób znaczący utrudnia życie pacjentce.

Ponadto pojawiające się objawy nie mogą być powiązane z innymi chorobami, których zaostrzenie mogłoby do nich prowadzić; mają to wykluczyć rutynowe badania ginekologiczne USG oraz inne badania zlecone przez lekarza.

 

Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Leczenie PMS wymaga interdyscyplinarnego podejścia kilku specjalistów: ginekologa, lekarza rodzinnego, endokrynologa, psychiatry. Całościowe spojrzenie na historię medyczną pacjentki pozwala pomóc i  przezwyciężyć utrudniające życie dolegliwości.

Pamiętaj!  Jeżeli dolegliwości związane z co miesięczną menstruacją, szczególnie w pierwszych dniach, uniemożliwiają Ci aktywne uczestnictwo w życiu zawodowym i rodzinnym, zgłoś się do lekarza ginekologa.

Przed wizytą zanotuj terminy ostatnich miesiączek, ich przebieg, natężenie objawów, czas trwania, co ułatwi specjaliście wstępne rozpoznanie.

W celu dokładnej oceny stanu zdrowia  zaleca się wykonanie badań hormonalnych . Dzięki sprawdzeniu stężenia poziomu estradiolu, FSH, TSH, prolaktyny i kortyzolu można wykluczyć istnienie innych powodów dolegliwości, do których należą m.in. niedoczynność tarczycy czy zespół Cushinga.

Z kolei  USG narządu rodnego pomoże zidentyfikować inne przyczyny dolegliwości takie jak  uciążliwe schorzenia – zespół policystycznych jajników, endometrioza.

Wszystkie te badania poszerzają spektrum  wiedzy lekarza o stanie zdrowia pacjentki pozwalając wykluczyć ewentualnie inne schorzenia i skupić się na ustaleniu indywidualnego planu leczenia.

Jeżeli objawy PSM są na tyle ciężkie i trudne do zniesienia przez pacjentkę, leczenie farmakologiczne może okazać się konieczne.

Leczenie PMS może obejmować różne terapie farmakologiczne  oraz doustne środki antykoncepcyjne nowej generacji  zlecone przez lekarza, co może pomóc w złagodzeniu objawów i poprawie jakości życia.

Oprócz farmakologii  i hormonalnych metod łagodzenia objawów PMS stosuje się też metody naturalne.

Jedną z bardziej skutecznych jest modyfikacja stylu życia. Zalicza się do niej regularną aktywność fizyczną jak np. treningi aerobowe, marsz, jazda na rowerze przynajmniej 30 minut każdego dnia.

Dodatkowo wskazane jest suplementowanie witaminy D, magnezu no i oczywiście  stosowanie zdrowej zbilansowanej diety, z której wykluczone są ciężkostrawne, smażone potrawy jak również rezygnacja z picia alkoholu czy palenia tytoniu.

Pamiętać także należy o odpowiednim nawodnieniu organizmu.

W łagodzeniu uciążliwości  objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego pomocna może okazać się terapia manualna. Metody jakie wykorzystuje są bezpieczne i polegają na wykonywaniu przez fizjoterapeutę ruchów mających na celu rozluźnienie i wzmocnienie tkanki mięśniowej okolic narządów rozrodczych, zwiększając jej elastyczność minimalizując ból.

Samobadanie piersi – to darmowa i prosta metoda edukacji prozdrowotnej dotycząca zagrożenia jakim jest rak piersi.

Podczas samobadania kobieta może zauważyć pojawienie się nietypowych guzków w piersi, zgrubień, zmian skórnych wokół brodawki piersiowej.

Samobadanie piersi to podstawa do dalszej diagnostyki w kierunku potwierdzenia lub wykluczenia nowotworu.

Niestety wiele kobiet w Polsce nie bada się regularnie wynajdując różne powody jak: brak czasu, strach, że sama” coś znajdzie” lub lekarz „coś znajdzie”, utrudniony dostęp do ginekologa i badań USG piersi (odległe terminy wizyt, brak lekarza w miejscu zamieszkania), czynnik ekonomiczny, a często co dziwne w dobie dostępu do informacji, brak wiedzy na temat profilaktyki.

Profilaktyka jest kluczowa  w wyeliminowaniu groźnych chorób w tym nowotworów narządów rodnych i piersi. Regularne samobadanie piersi pozwala na wczesnym etapie zauważyć niepokojące zmiany i objawy. Warto to robić dla swojego zdrowia.

Niepokojące objawy w czasie samobadania:

• zmiany w kolorze, wielkości, kształcie gruczołu piersiowego
• owrzodzenia na skórze piersi
• owrzodzenia brodawki sutkowej
• widoczne naczynia żylne
• wygląd piersi przypominający skórkę pomarańczową
• zgrubienia/ guzy w piersi
• wyciek z sutka
• powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym
• obrzęk ramienia

Samobadanie piersi  nie jest równe specjalistycznej diagnostyce raka piersi. Nie jest w stanie zastąpić badań obrazowych, jednak to dobry krok w zdobyciu wiedzy o własnym ciele.

Jeżeli w trakcie samobadania wyczujesz pod palcami jakieś zgrubienia lub guzki, nie wpadaj w panikę. Mogą to być tłuszczaki lub torbiele czyli niegroźne zmiany. To jednak może ocenić tylko lekarz.

Samobadanie piersi powinno być wykonywane regularnie jeden raz w miesiącu, na 3-5 dni po miesiączce.

Piersi stają się miększe co ułatwia przeprowadzenie badania i jest ono dokładniejsze.

Kobiety po menopauzie powinny wybrać jeden dzień każdego miesiąca na samobadanie i zaznaczyć go w kalendarzu. Dzięki temu stanie się to rutyną.

Stawiaj na profilaktykę. Samobadanie to proste i bezpieczne badanie palpacyjne. Wykonuj je regularnie, bo jest kluczowe by we wczesnym etapie wykryć początki choroby.

Rak piersi

Rak piersi jest nowotworem złośliwym ,  który powstaje z komórek gruczołu piersiowego. Bezpośrednią przyczyną tego nowotworu jest niekontrolowane namnażanie się komórek nabłonkowych tego gruczołu, które na wczesnym etapie rozwoju mogą tworzyć guzek.

Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta z wiekiem. Ale każda kobieta, niezależnie ile ma lat, powinna być czujna i regularnie się badać.

Wiedza jak się przed nim uchronić, jakie objawy mogą budzić niepokój, jakie badania diagnozują tę chorobę i jakie są metody terapii jest wiedzą na wagę życia.

Rak piersi jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów u kobiet w Polsce.

W początkowej fazie rozwija się bez wyraźnych objawów. Wiele kobiet dowiaduje się o nim „przez przypadek”.

Jeżeli złośliwa zmiana nowotworowa w piersi nie zostanie w porę wykryta, komórki nowotworowe wykorzystując układ krwionośny, rozprzestrzeniają się, co prowadzi do przerzutów choroby na inne narządy.

Stopień zaawansowania choroby w istotny sposób determinuje rokowania i szanse przeżycia.

Ważne, by wykryć raka piersi we wczesnych stadiach zaawansowania, kiedy może być całkowicie wyleczalny.

Nic nie zwalnia z dbania o zdrowie. W przypadku raka piersi ważna jest wiedza i świadomość, że takie zagrożenie istnieje.

Czynniki ryzyka

• mutacje genetyczne w genach BRCA1 i BRCA2
• płeć żeńska- ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem
• wyniki poziomów estrogenów (późna menopauza/ długoterminowa terapia hormonalna)
• styl życia- otyłość (dieta bogata w tłuszcze), brak aktywności fizycznej, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, promieniowanie radiologiczne klatki piersiowej

Objawy, które powinny Cię skłonić do wizyty u specjalisty

• asymetria piersi
• powiększone węzły chłonne
• wyczuwalne guzy podczas samokontroli
• wciągniecie skóry lub brodawki sutkowej
• wyciek z brodawki sutkowej
• zmiany skóry piersi- zaczerwienienie, owrzodzenie
• przerzuty do innych narządów- w zaawansowanym stadium raka.

 

Rak to nie wyrok.

By się przed nim uchronić specjaliści zalecają profilaktykę, dzięki której już na wczesnym etapie choroby można wdrożyć skuteczne leczenie.

Oprócz zdrowego stylu życia, diagnostycznych badań obrazowych, każda kobieta powinna  uderzyć się w pierś  i odpowiedzieć sobie na pytanie – Czy jestem dla siebie dobra/dbam o swoje zdrowie? Ono nie jest dane raz na zawsze. Mogę przecież coś sama zrobić dla siebie bez wysiłku, profilaktycznie – to regularne comiesięczne samobadanie piersi (patrz zakładka Samobadanie piersi).

W diagnostyce raka piersi podstawową metodą obrazowania u kobiet młodszych jest  USG piersi

U kobiet starszych w wieku 50-69 zalecana jest mammografia, która powinna być wykonywana co 2 lata.

Pierwszym krokiem w leczeniu powinna być dokładna diagnostyka. Pozwala ona ocenić charakter nowotworu oraz stopień jego zaawansowania.

Każda pacjentka, u której zdiagnozowano raka piersi wymaga indywidualnego opracowania planu terapii dostosowanego do jej potrzeb medycznych.

W leczeniu raka piersi stosuje się różne metody jak chirurgię, operacje oszczędzającą pierś, radioterapię, chemioterapię, mastektomię (amputacja piersi).

U kobiet z wysokim ryzykiem zachorowania na ten nowotwór  (mutacja genów BRCA1/ BRCA2) rozważa się profilaktyczne usunięcie piersi, by zminimalizować ryzyko wystąpienia tej choroby. Komfort życia i poprawę samopoczucia u kobiet po tak inwazyjnej operacji poprawiają nowoczesne metody rekonstrukcji piersi.

Najważniejszym czynnikiem w rokowaniu tego nowotworu, jest ustalenie stopnia jego zaawansowania.

Rak wcześnie wykryty daje największe szanse na wyleczenie.

 

Kobiety, pierś do przodu

Wczesne wykrycie raka i odpowiednia profilaktyka mogą znacząco zwiększyć szanse na pełne wyleczenie i  życie pełną piersią. 

W Polsce jeszcze wciąż za mało kobiet docenia znaczenie regularnego poddawania się ultrasonografii, choć jest to jedno z najskuteczniejszych narzędzi w walce z rakiem piersi oraz rakiem kobiecych narządów rodnych.

Nowotwór piersi dotyka głównie kobiety, rzadko, ale może też wystąpić u mężczyzn. Stanowi mniej niż 1% wszystkich przypadków zachorowań. Mężczyźni mogą zachorować, jednak ze względu na niską świadomość wystąpienia tego nowotworu wśród nich, często diagnozowani są w zaawansowanym stadium choroby, co zmniejsza szanse na skuteczne leczenie. Wielu mężczyzn lekceważy pierwsze objawy tego raka

Objawy, które powinny skłonić mężczyznę do wizyty

• zmiana kształtu wielkości piersi
• zaburzenie symetrii klatki piersiowej
• powiększenie jednej piersi
• zmiany wyglądu sutka
• obecność guzka lub ich większej ilości w obrębie klatki piersiowej
• bezbarwny lub krwisty wyciek z brodawki
• poszerzenie naczyń krwionośnych na klatce piersiowej

Czynniki ryzyka raka piersi u mężczyzn

• wiek
• predyspozycje genetyczne (mutacje w genach BRCA1/BRCA2)
• zaburzenia hormonalne (zwiększony poziom estrogenów, obniżony testosteronu)
• czynniki środowiskowe (narażenie na działanie wysokiej temperatury, promieniowanie jonizujące, ekspozycja na związki chemiczne o działaniu rakotwórczym)
• otyłość
• nadużywanie alkoholu

Leczenie raka piersi u mężczyzn nie różni się znacząco od tego podejmowanego u kobiet, zależy od stopnia zaawansowania raka w momencie jego rozpoznania.

Rak jajnika   to najgorzej rokujący nowotwór ginekologiczny.

Rozwija się szybko, jego objawy są często niecharakterystyczne, mogą być mylone przypominając dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Jest groźny, diagnozowany jest często dopiero  w zaawansowanym stadium, gdy jest praktycznie nieuleczalny i prowadzi do śmierci.

Każdego dnia w Polsce 10 kobiet dowiaduje się, że wykryto u nich nowotwór złośliwy jajnika. Rak ten zajmuje w naszym kraju czwarte miejsce pod względem zapadalności na nowotwory złośliwe u kobiet.

Ryzyko jego wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, występuje głównie u kobiet w okresie około i pomenopauzalnym.

 

Przyczyny występowania

• uwarunkowania genetyczne tj. występowanie raka piersi (sutka – mutacje BRCA1/2 ), raka jajnika
• zespół Lyncha – zespół dziedzicznego raka jelita grubego niezwiązanego z polipowatością
• przebyte leczenie z powodu raka piersi
• wczesna miesiączka lub późna menopauza
• endometrioza
• leczenie środkami stymulującymi owulację
• bezdzietność
• niepłodność
• nadmierna masa ciała
• uzależnienie od nikotyny.

 

Diagnostyka raka jajnika

• USG  transwaginalne
• tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy
• badanie markerów nowotworowych CA125 i HE4 – ich łączna ocena to tzw. algorytm Roma
• testy genetyczne pod kątem BRCA1/BRCA2
• gastroskopia / kolonoskopia / USG piersi
• biopsja guza

Umów się na wizytę i badanie online

Około 70% nowotworów wykrywanych jest w zaawansowanym stadium. Szanse na wyleczenie są wtedy zdecydowanie mniejsze niż we wczesnych stadiach choroby. Ponad połowa kobiet ze zdiagnozowanym zaawansowanym rakiem jajnika nie przeżywa pięciu lat.

Symptomy tego raka są często mylone (nie tylko przez kobiety, ale również przez lekarzy pierwszego kontaktu) z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Biegunki, wymioty, wzdęcia, powiększenie obwodu brzucha –  objawy te mogą zmylić lekarza i rozpoznanie może pójść w złym kierunku.

 

 Objawy, które powinny Cię zaniepokoić

• uczucie pełności
• zmniejszony apetyt / chudnięcie
• wzdęcia / nudności / wymioty
• wodobrzusze
• bóle brzucha i okolicy krzyżowej
• zaparcia na przemian z biegunkami
• krwawienia z pochwy niezwiązane z miesiączka
• zaburzenia oddawania moczu.

Część przypadków raka jajnika ma podłoże genetyczne, ale dotyczy tylko 15 % wszystkich przypadków zdiagnozowanych złośliwych nowotworów jajnika.

Mutacje genowe BRCA1/BRCA2  jeżeli występują rodzinnie są wskazaniem do wykonania badań genetycznych.

Nie każda kobieta, u której stwierdzono mutację genów zachoruje, ale i brak mutacji  nie daje pewności, że nie zachoruje. Wiedza na temat ryzyka genetycznego może mieć istotny wpływ na wybór działań profilaktycznych.

Kobiety, u których potwierdzono obecność tych mutacji w genach mogą zostać objęte nadzorem onkologicznym.

Powinny regularnie zgłaszać się na wizyty u ginekologa, często wykonywać kontrolne USG transwaginalne, a także po 35 roku życia omówić procedurę  profilaktycznego usunięcia macicy z przydatkami.

Pomocną metodą diagnostyczną raka jajnika może okazać  się oznaczenie stężenia dwóch markerów nowotworowych CA125 i HE4.

Interpretacja wyników tych markerów niezależnie od siebie  nie ma znaczenia diagnostycznego, ale ich zestawienie przy pomocy testu Roma pozwala ocenić prawdopodobieństwo, czy dana zmiana chorobowa jest złośliwym nowotworem jajnika. Łączna ocena markerów określana jest jako algorytm Roma. Do wykonania testu potrzebna jest próbka krwi. Uwzględniając wiek pacjentki i obliczenia wskaźnika Roma można na ich podstawie ocenić czy ryzyko choroby istnieje.

Leczenie 

Leczenie nowotworu złośliwego jajnika obejmuje leczenie chirurgiczne i chemioterapię.

W trakcie operacji usuwa się macicę z przydatkami oraz zaatakowane części jelita, wątroby czy śledzony.

Następnie pacjentka poddawana jest chemioterapii, która powinna rozpocząć się jak najwcześniej, maksymalnie w ciągu miesiąca od operacji. W  trakcie jej podawania (najczęściej w postaci kroplówki opartej o pochodne platyn) występują działania niepożądane: nudności, wymioty, osłabienie, wypadanie włosów, uszkodzenie szpiku kostnego. Terapia polega na podaniu trzech lub sześciu cykli chemii w odstępach 3 – 4 tygodnie.

Dużą szansą dla kobiet chorujących na tego raka jest terapia podtrzymująca inhibitorami PARP, które blokują mechanizmy naprawcze komórki nowotworowej, która została uszkodzona na skutek zaaplikowanej chemioterapii.

 

Rokowania

Rokowania uzależnione są przede wszystkim od stopnia zaawansowania raka. Im wcześniej zdiagnozowany, tym większe szanse na powrót do zdrowia.

Ważne jest także jaki to typ nowotworu.

Rak jajnika może wystąpić w dwóch postaciach. Rak jajnika typu pierwszego rozwija się na bazie nowotworu łagodnego, pojawia się charakterystyczny guz jajnika, wykrywa się  go dość wcześnie i rokowania w tym wypadku są na ogół dobre. Gorzej w przypadku raka jajnika drugiego typu. Od początku rozwija się jako nowotwór złośliwy, diagnozowany jest późno, choroba postępuje szybko, agresywnie, rozprzestrzenia się do jamy otrzewnej. Rokowania są złe, mimo wdrożonego leczenia.

Rak jajnika  jest wrażliwy na leczenie chemią, ale jednak nawraca i jest to nawrót wieloogniskowy. Uważa się go wtedy za nieuleczalną chorobę, która  okresowo może cofać się pod wpływem leczenia. Podstawową metodą leczenia nawracającego raka jajnika jest chemioterapia.

Rak jajnika to trudny, podstępny przeciwnik, przez długi czas nie daje żadnych charakterystycznych objawów, łatwo go w badaniu USG pomylić z torbielą, rozwija się bardzo szybko.

Nie ma żadnych badań przesiewowych w jego kierunku.

Dlatego tak ważna jest profilaktyka, czyli regularne wizyty u ginekologa i wykonywanie USG.

 

 

 

 

Rak szyjki macicy

 

Rak szyjki macicy to groźny i podstępny przeciwnik, który w początkowym okresie rozwoju może nie dawać objawów, co potrafi uśpić czujność pacjentek i odwlec w czasie umówienie konsultacji ginekologicznej, jak i wykonanie badań kontrolnych.

Nowotwór ten można łatwo wykryć nawet w początkowym stadium, dzięki standardowym badaniom przesiewowym czyli cytologii.

Pozwala ona wykryć stany przedrakowe, które da się wyleczyć, ale wciąż mała ilość kobiet zgłasza się na badanie.

W Polsce choruje rocznie na ten nowotwór około 3 tysięcy kobiet, z czego połowa umiera, bo choroba została zbyt późno wykryta. Najczęściej diagnozę raka szyjki macicy słyszą pacjentki w wieku pomiędzy  45-65 rokiem życia. Bo wraz z wiekiem ryzyko choroby wzrasta.

Rak szyjki macicy to częsty nowotwór złośliwy narządu rodnego kobiety, rozwijający się w szyjce macicy.

Główną przyczyną  odpowiadającą za raka szyjki macicy jest utrzymująca się infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego HPV.

Do zakażenia dochodzi w czasie kontaktów seksualnych z zakażonym partnerem, jak i w przypadku bezpośredniego kontaktu ze skórą narządów płciowych osoby zakażonej.

Prezerwatywa nie chroni przed wirusem.

Około 50-80 % mężczyzn i kobiet zostanie zakażonych wirusem HPV przynajmniej raz w życiu.

U kobiet w większości przypadków infekcje szyjki macicy goją się samoczynnie, organizm sam usuwa wirusa. Ale w około 10% przypadków wirus zostaje  na trwałe w komórkach nabłonka szyjki macicy doprowadzając do tzw. dysplazji, a to z kolei prowadzi do zaburzeń oraz do zmian przedrakowych lub nowotworowych.

Zakażenie HPV może prowadzić do raka odbytu, okolic ustno-gardłowych, pochwy, sromu, prącia.

 

Czynniki ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy:

• wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego
• duża liczba partnerów seksualnych, którzy także obcują fizycznie z innymi osobami
• przewlekłe zakażenie onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego HPV 16, 18
• długie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych
• duża liczba porodów
• wiek – im starsza kobieta tym ryzyko zachorowania rośnie
• zakażenie narządów płciowych przenoszone drogą płciową, inną niż HPV np. chlamydia, wirus cytomegalii, wirus opryszczki
• niezdrowy tryb życia (wieloletnie palenie tytoniu, zła dieta)
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych
• leczenie z powodu dysplazji szyjki macicy CIN.

Rak szyjki macicy pojawia się po trwałym zakażeniu wirusem HPV.  Przez wiele lat, szczególnie w początkowym stadium choroby w większości przypadków może przebiegać bezobjawowo

Natomiast w późniejszej formie rozwoju pojawiają się objawy tj. krwawienie między regularnymi miesiączkami; krwawienie po stosunku, po badaniu ginekologicznym; krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest obfitsze; krwawienie po menopauzie; krew w moczu i stolcu; infekcje układu moczowego; obfite upławy z pochwy; ból w podbrzuszu.

 

Metody wykrywające raka

Do metod, które pozwalają  na wczesne wykrycie komórek  nowotworu złośliwego szyjki macicy, a nawet na  zdiagnozowanie zmian przednowotworowych zalicza się cytologię,  jak i testowanie HPV-DNA.

Cytologia  to proste, szybkie i nieinwazyjne badanie, polegające na pobraniu wymazu z szyjki macicy specjalną szczoteczką, na wykonanie której zapraszamy przy okazji wizyty ginekologicznej w CMZ.

Wyróżniamy dwa rodzaje cytologii:

• konwencjonalną – lekarz pobiera specjalną szczoteczką materiał z szyjki macicy i nanosi na szkiełko; taka próbka przekazywana jest do laboratorium; zdarzają się przypadki błędów
• płynna LBC – daje możliwość wykonania z jednej próbki większej liczby różnych testów; charakteryzuje się wyższą czułością i dokładnością.

Badanie cytologiczne może być rozszerzone o diagnostykę w kierunku zakażenia wirusem HPV- wirus brodawczaka ludzkiego i taką możliwość daje wykonanie cytologii płynnej LBC.

Pierwsze badanie cytologiczne warto wykonać po rozpoczęciu współżycia płciowego lub w okolicy 18 roku życia, jeżeli wcześniej nie wystąpiły nietypowe objawy.

W ramach profilaktyki chorób nowotworowych  szyjki macicy u kobiet, u których nie ma wysokiego ryzyka zachorowania oraz wynik poprzedniego badania był prawidłowy zaleca się wykonywanie cytologii nie rzadziej niż co 3 lata.

Kobiety z grupy ryzyka mające obniżoną odporność, zakażone wirusem HIV, prowadzące aktywne życie seksualne powinny częściej wykonywać badanie, przynajmniej raz w roku i zawsze wtedy, gdy pojawią się niepokojące objawy.

Wszelkie obawy i wątpliwości związane ze stanem zdrowia układu rozrodczego, zawsze wymagają konsultacji  specjalisty.

Cytologię najlepiej wykonać kilka dni (3-4) po zakończeniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej. Ważne też, by  na dobę przed zabiegiem zaprzestać aktywności seksualnej oraz nie poddawać się żadnym badaniom i zabiegom ginekologicznym.

Badania obrazowe  W celu dokładnej diagnozy wykonuje się też badania obrazowe jak USG miednicy i jamy brzusznej, RTG płuc, RM miednicy, TK miednicy i jamy brzusznej co pozwala na dokładniejszą ocenę stopnia zaawansowania nowotworu oraz sprawdzenie czy pojawiły się jego ewentualne przerzuty na sąsiednie organy lub węzły chłonne lub na odległe organy.

Badania HPV HR  W wykrywaniu zaawansowanych stanów przedrakowych szyjki macicy wyższą skuteczność mogą  wykazać badania HPV HR -wirus brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka, który odpowiada za 99% przypadków tego raka.  Zaletą tych badań jest ich wysoka, w stosunku do cytologii 95% czułość.

 

Leczenie raka

Leczenie raka szyjki macicy uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby.

Obejmuje zabiegi chirurgiczne, radioterapię, brachyterapię, chemioterapię lub też połączenie tych metod.

Rak wcześnie wykryty daje szansę na wyleczenie.

Ale w Polsce nadal kobiety zbyt późno zgłaszają się na badania profilaktyczne do ginekologa i nadal zbyt wiele przypadków choroby rozpoznaje się w zaawansowanych, nieoperacyjnych stadiach. To dramatycznie wręcz zmniejsza szanse na wyleczenie.

W działaniach mających na celu zminimalizowanie ryzyka zachorowania, obok większego nacisku na profilaktykę i diagnozowanie raka szyjki macicy, konieczne jest także zwiększenie świadomości związanej z zachorowalnością na nowotwory kobiece.

Lekceważące podchodzenie do konieczności regularnych badań oraz różne kampanie antyszczepionkowe sprawiają, że kobiety nie dbają o tę sferę życia i zdrowia.

W przypadku tego nowotworu medycyna wspomaga kobiety w działaniach zapobiegawczych poprzez wprowadzenie szczepionki przeciwko HPV.

Zmniejsza  ona ryzyko infekcji wirusem o ponad 75%.  Szczepionka adresowana jest do obu płci. Powinno się nią szczepić  dziewczynki jak i chłopców między 9-14 rokiem życia. Młodzi dorośli mogą również skorzystać ze szczepień, szczególnie przed podjęciem współżycia seksualnego.

Zdrowy styl życia, odpowiednie odżywianie, a przede wszystkim regularne badania przesiewowe jak i diagnostyka obrazowa oraz szczepienia przeciw HPV mogą znacznie zmniejszyć ryzyko choroby.

Wizyta u ginekologa w przypadku kłopotów z płodnością to pierwszy, kluczowy krok w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Niepłodność to brak ciąży po 12 miesiącach regularnego współżycia bez zabezpieczeń (lub po 6 miesiącach, jeśli kobieta ma ponad 35 lat).

Co obejmuje taka wizyta

1. Szczegółowy wywiad z parą

Lekarz zapyta m.in. o: czas starań o dziecko, częstotliwość współżycia, przebyte choroby (u obojga), zwłaszcza zakażenia dróg rodnych, choroby tarczycy, autoimmunologiczne, operacje jamy brzusznej, cykl miesiączkowy kobiety (regularność, długość, objawy owulacji), styl życia, dieta, używki, stres, historię ciąży, poronień, porodu.

2. Badania u kobiety

• USG transwaginalne – ocena jajników (np. liczba pęcherzyków), endometrium, macicy (np. wady, polipy, mięśniaki)
• Monitorowanie owulacji (USG ok. 11-14 dnia cyklu lub testy owulacyjne)
• Hormony (najczęściej między 2–5 dniem cyklu):
• FSH, LH, estradiol – ocena rezerwy jajnikowej,
• AMH (anty-Müllerowski hormon) – dokładna ocena rezerwy jajnikowej,
• TSH, prolaktyna, testosteron, progesteron (21. dzień cyklu – potwierdzenie owulacji)
• HSG (histerosalpingografia) – ocena drożności jajowodów (jeśli brak ciąży po 6–12 miesiącach)

3. Badania u mężczyzny

• Podstawowe badanie nasienia (seminogram):
• ilość plemników, ruchliwość, morfologia
• W razie nieprawidłowości – dalsze badania: hormonalne, USG jąder, konsultacja andrologiczna

4. Ewentualna diagnostyka dodatkowa

• Badania genetyczne (kariotyp, mutacje CFTR, trombofilie wrodzone)
• Immunologiczne (np. przeciwciała antyfosfolipidowe).
• Diagnostyka endometriozy, zrostów (czasem laparoskopia)

5. Omówienie możliwości leczenia

W zależności od przyczyny niepłodności para może zostać skierowana na: stymulację owulacji, inseminację domaciczną (IUI), zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro, IVF), konsultacje specjalistyczne (endokrynolog, androlog, immunolog, psycholog)

6. Zalecenia dla przyszłych rodziców

• Suplementacja: przede wszystkim kwas foliowy codziennie min. 3 miesiące przed ciążą
• Zdrowy styl życia: dieta bogata w składniki odżywcze, regularny ruch, unikanie alkoholu i papierosów,
• Uregulowanie masy ciała (jeśli BMI jest nieprawidłowe),
• W razie potrzeby skierowanie na konsultacje specjalistyczne (np. endokrynolog, genetyk).

Kiedy zgłosić się na wizytę

• Gdy kobieta ma >35 lat i brak ciąży po 6 miesiącach starań
• Nieregularne miesiączki lub brak owulacji
• Endometrioza, mięśniaki, wcześniejsze operacje jajników
• Mężczyzna ma choroby jąder, żylaki powrózka, przebyte zapalenia

Wizyta pary u ginekologa przed planowaną ciążą to bardzo ważny krok w kierunku zdrowego rodzicielstwa. Taka konsultacja — zwana wizytą przedkoncepcyjną — pozwala ocenić stan zdrowia przyszłych rodziców, zidentyfikować ewentualne czynniki ryzyka oraz odpowiednio się przygotować do ciąży.

Czy partner też powinien brać udział

Tak! Obecność partnera jest bardzo pomocna:

• może uzyskać informacje o zdrowiu prokreacyjnym mężczyzny,
• omówiona zostanie jego dieta, styl życia, a czasem również badania nasienia (jeśli para stara się długo o ciążę),
• wspólna obecność sprzyja budowaniu wspólnej odpowiedzialności za planowanie rodziny.