Kleszcze – co warto o nich wiedzieć
Kleszcze to groźne pajęczaki, które choć są niedużych rozmiarów potrafią wywołać poważne konsekwencje zdrowotne dla człowieka.
To trudny przeciwnik do pokonania.
Co roku dają się nam we znaki, szczególnie w okresie wiosenno-letnim. Wraz ze zmianami klimatycznymi, a zwłaszcza jego ociepleniem, ryzyko kontaktu z tymi pajęczakami znacznie wzrosło. Łagodne zimy i wilgotne lata to czas żerowania kleszczy, bardzo dla nich pracowity.
Kleszcze są bardzo odporne, wytrzymują długie miesiące bez jedzenia, jak i okresy zimna i suszy.
Najbardziej aktywne są wczesną wiosną do późnej jesieni, czyli od marca do listopada, choć w sprzyjających warunkach mogą stanowić zagrożenie nawet zimą, wystarczy by utrzymywała się temperatura przynajmniej w granicach 5-7 stopni Celsjusza.
Gdzie możemy spotkać kleszcza
Naturalnym środowiskiem bytowania kleszczy są lasy liściaste i tereny trawiaste, ale nie pogardzą również miejskimi skwerami zieleni, parkami czy przydomowymi ogródkami.
Nie spadają z drzew, ale wręcz odwrotnie na swoich żywicieli czy to zwierzęta czy to ludzi czekają w ściółce leśnej, na niskiej roślinności.
Czynniki wabiące kleszcze do żywiciela to wilgoć, ciepło, zapach potu, ruch. Do ugryzienia dochodzi najczęściej w obrębie głowy, uszu, pachwin, zgięć kończyn.
Dlaczego kleszcze są dla nas groźne
Kleszcze są groźne, bo gdy dojdzie do kontaktu z zainfekowanym kleszczem, wraz z wkłuciem się przez niego w skórę może nastąpić przeniesienie groźnych patogenów do organizmu.
Kleszcz wykorzystuje człowieka jako źródło pożywienia, ale jednocześnie jako żywiciela dla różnych chorobotwórczych drobnoustrojów (wirusy, bakterie, pierwotniaki).
Nie każdy kleszcz jest nosicielem groźnych chorób, ale nikt nie ma tej wiedzy, jaki kleszcz mógł nas ukłuć.
Im dłużej tkwi w naszym ciele tym, ryzyko zakażenia rośnie. Ważne jest szybkie zauważenie kleszcza i jego usunięcie, by zminimalizować kontakt z ciałem i wdrożyć leczenie.
Kleszcza można usunąć samodzielnie za pomocą bezpiecznych narzędzi dostępnych w aptece. Warto zapytać o instruktaż ich użycia.
Pamiętać należy, by nic z kleszczem wcześniej nie robić, a w trakcie jego usuwania postępować zgodnie ze wskazówkami otrzymanymi od farmaceuty. Miejsce usunięcia kleszcza należy zdezynfekować i obserwować, a w razie niepokojących zmian zgłosić się do lekarza.
Do poradni podstawowej opieki medycznej można także zgłosić się w celu usunięcia kleszcza. Lekarz POZ zdecyduje, jak i gdzie ma zostać usunięty kleszcz.
Groźne choroby odkleszczowe
Do najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze należą bolerioza i kleszczowe zapalenie mózgu.
Bolerioza – powodują ją bakterie bytujące w układzie pokarmowym kleszcza; rozwija się w ukryciu miesiącami; trudne do rozpoznania objawy opóźniają wdrożenie leczenia; najbardziej charakterystycznym jest wędrujący rumień plus objawy grypopodobne jak gorączka, bóle głowy, zmęczenie; wymaga leczenia, gdyż prowadzić może do groźnych powikłań neurologicznych, chorób serca, stawów
Kleszczowe zapalenie mózgu – wirusowe schorzenie układu nerwowego; wirus znajduje się w ślinie kleszcza wnikając do organizmu człowieka w krótkim czasie, dlatego nawet szybkie jego usunięcie nie zapewnia ochrony przed chorobą.
Najczęściej ma dwufazowy przebieg. Pierwsze objawy przypominają grypopodobne, w drugiej fazie występują objawy neurologiczne, bo dochodzi do zajęcia struktur w centralnym układzie nerwowym. Pojawia się wysoka gorączka, bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, a w ciężkich przypadkach pacjent może wymagać wspomagania respiratora.
Jest też część pacjentów, którzy przejdą zakażenie bezobjawowo. Medycyna nie zna odpowiedzi, dlaczego niektórzy chorują, a inni nie.
Inne choroby odkleszczowe
Babeszjoza – choroba pasożytnicza, rzadka, atakuje czerwone krwinki; objawy grypopodobne; jest niebezpieczna dla osób z osłabionym układem odpornościowym.
Anaplazmoza granulacytarna – zakażenie bakteryjne; może przebiegać bezobjawowo jak i z objawami silnej gorączki, wymiotów, bólu mięśni , stawów, brzucha; groźna dla osób z obniżona odpornością.
Erlichioza monocytarna – zakażenie bakteryjne; przebiega podobnie jak anaplazmoza.
Gorączka Q – infekcja bakteryjna; objawy są grypopochodne; może prowadzić do zapalenia wątroby, płuc.
Turalemia – choroba bakteryjna, rzadka, może być bezobjawowa, choć najczęściej ma ostry przebieg: wysoka gorączka, bóle mięśni, owrzodzenia na skórze, powiększenie węzłów chłonnych; może prowadzić do śmierci.
Leczenie chorób odkleszczowych
Zakażenia odkleszczowe często przebiegają z opóźnionymi objawami, lub mogą być trudne do zdiagnozowania. Stąd ważna rola działań profilaktycznych i szybkie wdrażanie leczenia.
W przypadku chorób wywołanych przez bakterie stosuje się antybiotykoterapię.
Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu
W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu, która jest bardzo poważną chorobą wirusową sprawa jest trudniejsza. Nie ma skutecznego leku, który zwalczyłby wirusa, leczy się objawowo przez podanie leków przeciwzapalnych, przeciwgorączkowych, przeciwbólowych .
Rola szczepień
Jedynym pewnym zabezpieczeniem przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu jakim dysponuje współczesna medycyna jest szczepienie.
Zgodnie z rekomendacjami Głównego Inspektora Sanitarnego szczepienie zalecane jest wszystkim osobom spędzającym zawodowo lub rekreacyjnie czas na świeżym powietrzu.
Na pokłucie kleszcza jesteśmy narażeni przy wykonywaniu różnych, zwykłych czynności jak praca w ogrodzie, spacer po lesie, po łące, uprawianie sportów na łonie natury wśród zieleni.
W przypadku chorób odkleszczowych zaszczepić można się tylko na KZM i szczepionka ta jest skuteczną ochroną przed tą chorobą.
By szczepionka przyniosła efekt konieczne jest przyjęcie trzech dawek szczepienia pierwotnego i następne dawki przypominające co 3 do 5 lat. Szczepienie można przyjąć przez cały rok.
Przechorowanie objawowe infekcji KZM może pozostawiać powikłania utrzymujące się przez wiele miesięcy jak zaburzenia snu, pamięci, przewlekłe zmęczenie, bóle mięśni, stawów, porażenie nerwów . Mogą one wystąpić w różnym natężeniu utrudniając funkcjonowanie.
Również w przypadkach przebiegających bezobjawowo mogą wystąpić powikłania.
Szczepienie zaleca się osobom zawodowo pracującym w lesie, wśród zieleni, turystom biwakującym na łąkach, dzieciom i młodzieży będącymi uczestnikami obozów, koloni plenerowych oraz wszystkim tym, którzy aktywnie spędzają czas na świeżym powietrzu.
W działaniach profilaktycznych należy też pamiętać o noszeniu zabezpieczającej ciało odzieży (najlepiej w jasnych kolorach, bo łatwiej będzie zobaczyć kleszcza), nakryciu głowy, stosowaniu chemicznych sposobów ochrony- spreye odstraszające.
Po powrocie z pobytu na świeżym powietrzu pamiętajmy, by dokładnie wytrzepać odzież oraz o dokładnym sprawdzeniu ciała.
