Nadciśnienie tętnicze – zagrożenia / profilaktyka

By uniknąć zagrożenia związanego z wystąpieniem nadciśnienia tętniczego warto przyswoić sobie wiedzę :

  1. teoretyczną: jakie choroby zaliczamy do chorób sercowo naczyniowych, jakie występują różnice pomiędzy czynnikami niemodyfikowalnymi a modyfikowalnymi, jak czynniki modyfikowalne wpływają na zdrowie, jak dokonujemy pomiaru ciśnienia krwi
  2. b) praktyczną: samodzielne wykonanie pomiaru ciśnienia krwi, prowadzenie dzienniczka samokontroli, kontrola wagi ciała, nauka obliczania swojego BMI – wskaźnik masy ciała, stosowanie odpowiedniej diety- eliminującej nadmiar soli, rozumienie potrzeby aktywności fizycznej, znajomość prawidłowej wartości ciśnienia tętniczego.

Choroby układu krążenia stanowią zarówno w Polsce jak i na świecie duży problem społeczny i ekonomiczny. Mimo, że w ostatnich latach zachorowalność na choroby układu krążenia zaczęła spadać szacuje się, że będą one nadal najpoważniejszym problemem zdrowotnym na świecie w XXI wieku. W Polsce od wielu lat choroby układu krążenia są przyczyną ok. 50% wszystkich zgonów i stanowią główne zagrożenie zdrowia Polaków.

Choroby sercowo naczyniowe:

  • wady zastawek serca nadciśnienie tętnicze,
  • chorobę wieńcową, w tym zawał serca,
  • udar mózgu,
  • zaburzenia rytmu serca, w tym migotanie przedsionków
  • niewydolność serca.

Czynniki ryzyka dzielimy na:

  • niemodyfikowalne – takie, na które nie mamy wpływu, np. wiek, płeć, czynniki genetyczne

  • modyfikowalne – takie, które mogą być ograniczone pod wpływem prawidłowego stylu życia lub stosowania leków.

Do modyfikowalnych zaliczamy :

  • palenie papierosów – powoduje wzrost ciśnienia i przyspieszenie czynności serca, związane najpewniej z pobudzeniem aktywności nerwowego układu współczulnego. Istnieją badania, w których wykazano, że palacze mają wyższe wartości ciśnienia tętniczego w ciągu dnia, jednak żadne badania nie udowodniły, że zaprzestanie palenia tytoniu powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego. Palenie tytoniu jest bardzo silnym czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Zaprzestanie palenia jest prawdopodobnie najskuteczniejszą pojedynczą zmianą w stylu życia, która może zapobiec wielu chorobom sercowo naczyniowym, w tym udarowi mózgu i zawałowi serca. Dlatego tak ważne jest zaprzestanie palenia papierosów.

  • picie alkoholu – im więcej pacjent pije alkoholu, tym bardziej prawdopodobne jest wystąpienie u niego nadciśnienia tętniczego. Duże spożycie alkoholu wiąże się też z wysokim ryzykiem udaru mózgu, zwłaszcza gdy alkohol pije się w nadmiernej ilości naraz – czyli kiedy dochodzi do „upijania się”. Pacjentom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się ograniczenie spożycia alkoholu do maksymalnej dawki 20—30 gramów u mężczyzn i 10—20 gram u kobiet dziennie – 10 gramów czystego alkoholu to jeden kieliszek wina (125 ml), pół kieliszka wódki (25 ml) , szklanka piwa (200 ml).

  • masa ciała – u osób otyłych i z nadwagą zmniejszenie masy ciała wiąże się z obniżeniem ciśnienia tętniczego ; im większa redukcja masy ciała, tym większy spadek ciśnienia krwi. Sama otyłość brzuszna stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Otyłość wiąże się też z ryzykiem rozwoju innych schorzeń lub stanów predysponujących do poważnych chorób np.: insulinooporność, zespół metaboliczny, niealkoholowa stłuszczeniowa, choroba wątroby, choroba zwyrodnieniowa stawów i inne,  bezpośrednio lub pośrednio związane z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Dlatego tak ważna jest umiejętność obliczania BMI – wskaźnik masy ciała, współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach..

  • spożywanie soli – wykazano związek między ilością spożywanej soli kuchennej, a wzrostem ciśnienia krwi. Udowodniono, że ograniczenie spożywania soli kuchennej prowadzi do zmniejszenia ciśnienia tętniczego – ten efekt jest szczególnie wyraźny u osób w średnim i podeszłym wieku, u chorych na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę i przewlekłą chorobę nerek. Ograniczenie spożycia soli kuchennej oznacza, iż w ogóle nie powinno się dosalać pokarmów oraz unikać pokarmów, które zawierają jej dużo (głównie gotowych, przetworzonych produktów), natomiast powinno się jeść głównie pokarmy przyrządzane bezpośrednio z naturalnych produktów, zawierających dużo potasu. Maksymalne spożycie soli kuchennej nie powinno przekraczać 5 g na dobę (około 1 łyżeczki). Jest to ilość zawarta we wszystkich pokarmach spożywanych, a nie jedynie to co dodajemy „do smaku” kiedy dosalamy. Dlatego bardzo istotne jest sprawdzanie zawartości soli kuchennej w kupowanych produktach.

  •  aktywność fizyczna – regularna, powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego, natomiast mała aktywność fizyczna wiąże się z większym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego. Pacjenci prowadzący siedzący tryb życia powinni regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne przez 30— 45 minut dziennie, głównie ćwiczenia wytrzymałościowe, tj. chodzenie, bieganie czy pływanie. Regularna aktywność fizyczna nie tylko zmniejsza masę ciała i obniża ciśnienie, a co za tym idzie – redukuje ryzyko udaru mózgu czy zawału serca, ale też zmniejsza insulinooporność, ryzyko rozwoju cukrzycy oraz zmienia niekorzystny profil gospodarki tłuszczowej organizmu.

  •  dieta: prawidłowa, powinna uwzględniać :  spożywanie płynów maksymalnie do 2 l dziennie, z uwagi na to, że w tej chorobie upośledzone jest usuwanie wody z organizmu ; spożywanie 4 – 5 małych posiłków dziennie, aby wypełnienie żołądka treścią pokarmową nie było zbyt duże ; unikanie produktów i potraw bogatych w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, które są niepożądane w prewencji i leczeniu chorób serca (dotyczy to szczególnie osób o podwyższonym poziomie cholesterolu); zwiększenie spożycia produktów zawierających potas, który ułatwia funkcjonowanie komórek mięśnia sercowego i układu nerwowego.

Co jeść?

– produkty mleczne (maślanki, kefiry, jogurty o obniżonej zawartości tłuszczu), ponieważ bakterie kwasu mlekowego asymilują cholesterol, zwiększając przez to jego wydalanie.

-cebulę, czosnek, czerwone winogrona zawierające substancje o działaniu przeciwkrzepliwym.

– warzywa i owoce bogate w pektyny – związki zmniejszające stężenie złego cholesterolu (LDL). Zaliczamy do nich: grejpfruty, marchew, warzywa dyniowate, jabłka, morele, pigwy.

– β-karoten, który chroni naczynia krwionośne przed uszkodzeniem, zawierają go warzywa pomarańczowe: marchew, dynia, cukinia; z owoców: melon; ciemnozielone warzywa liściaste: sałata, szpinak, jarmuż, nać pietruszki, które oprócz wspomnianej witaminy, są źródłem kwasu foliowego chroniącego organizm przed nadmiarem homocysteiny

– błonnik rozpuszczalny w wodzie- znajduje się w płatkach owsianych, których spożycie może znacząco wpłynąć na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi oraz warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych.

-nienasycone kwasy tłuszczowe- mają go: orzechy włoskie, migdały, ziarna słonecznika. Zawierają one też duże ilości witaminy E, która działa jak przeciwutleniacz (unieszkodliwia wolne rodniki tlenowe uszkadzające naczynia krwionośne).

Artykuł przygotowała:
Specjalistka pielęgniarstwa internistycznego i rodzinnego Dorota Buczyńska